Over (yumurtalık) rezervi, yumurtalığın döllenme yeteneğinin yumurta hücrelerini sağlamada ve gebelikle sonuçlanma kapasitesini belirlemede kullanılan bir terimidir. Gebelik için foliküllerden elde edilen yumurta hücre sayısının az olması, anne yaşının ileri olmasından kaynaklanabiliyor. Yani yaş ilerledikçe kadının gebe kalma olasılığı azalır.

Doğurganlık veya kısırlık için over rezervinin etkileri vardır. Bunun basit bir ölçüt veya oran olduğunu söyleyemeyiz. Yüksek over rezerve sahip olmak, gebe kalma oranın yüksek olduğunu gösterir. Düşük over rezerve sahip olmak ise gebe kalma oranının düşük olduğunu gösterir. Düşük over rezervine sahip olarak gebe kalmak ya da yüksek bir over rezerve sahip olmak fakat gebe kalmakta zorluk yaşamakta mümkündür.

Yumurta folikül miktarını yansıtan en önemli faktör kişinin yaşıdır. İleri yaşlarda, özellikle 35 yaşından sonra, folikül sayısı ve kalitesi azalır. 40 yaşından sonra bu durum daha da hızlıdır. Azalan rezerv ile kadının kendiliğinden veya tedavi ile gebe kalma şansı azalır. Hatta gebelik olsa dahi düşük riski artar.

Azalmış Yumurta Rezervinin Belirtileri

Birçok kadında herhangi bir belirti göstermeden ortaya çıkar. Sağlıklı kadınlar, 21-35 günde regl dönemi yaşar. Bu normal kabul edilen bir süre. İki dönem arasında zaman azalması olması ile regl kasılmalarının ve kanama yoğunluğunun artması, yumurta rezervlerinin azalmasının en temel bilinen belirtileridir.

Over Rezervin Düşük Olma Nedenleri Nelerdir?

Yumurtalık rezervinin düşüklüğünde en önemli nedenlerden birisi kadının yaşıdır. 35 yaştan sonra önemli ölçüde yumurta kalitesinde ve miktarında azalma görülmektedir. Kadınlar yaklaşık 4 milyon yumurta ile dünyaya gelirler. Ergenlikte bu sayı 400.000’e düşer ve 1000 yumurtayı regl dönemlerinde kaybeder. 30 yaşında bu sayı 100.000 ‘e düşer ve 40 yaşında bu sayı sıfıra yakındır. Yumurta kalitesi ve miktarı kişiye göre değişir. Genç yaşlarda da farklı sebeplerden dolayı bu durumla karşılaşılabiliyor. Her ay düzenli regl görmek yumurta rezervinin iyi olduğu anlamına gelmez. Yani az sayıda yumurta ile de uzun dönemli regl görülebilir. Tüm bu nedenler dışında over rezervin düşük olmasına neden olan diğer faktörlerde bulunmaktadır. Bunlar:

• Yaş
• Obezite, fazla kilo
• Sigara ve alkol alışkanlığı
• Yumurtalık ile ilgili yapılan operasyonlar
• Radyoterapi ve kemoterapi
• Turner sendromu
• Endometriozis (çikolata kisti)
• Erken menopoz
• Aşırı kafein alımı

Tabii ki kadınlar günlük yaşantılarında bazı şeylere dikkat ederek yumurta kalitesini koruyabilirler.  Bunlar, stresten uzak durmak, sigara ve alkol alışkanlığını bırakmak, spor yapmak ve bunu düzene sokmak, proteinli ve dengeli beslenmeler ile yumurta kalitesini koruyabilmek için dikkat edilmesi gereken noktalardır. Bu nedenle, herhangi bir yaşta over rezerv düşüklüğü olan kadınlar, çocuk sahibi olmak istiyorlarsa, bunu planlamada ve tedavisi için acele etmekte geç kalmamalılar. Yumurta rezervinin değerlendirmesi ve sağlıklı bir sonuca varmak için kullanılan testlerimiz ve yöntemlerimizden yararlanabilirsiniz.

Özellikle tüp bebek tedavisinde; yumurta dondurma ve tüp bebek sürecinin başında gelen işlemlerden bir tanesi de yumurta toplama işlemidir. Bu noktada; Tüp Bebekte Yumurta Toplama (OPU) tedavisi için dikkat edilmesi gerekli olan birçok çeşitli hususlar da mevcuttur. Özellikle hormon içerikli ilaçlar kullanımı ile büyütülen yumurtaların, uygun boyuta ulaşıp ulaşmadığı da ultrason ve çeşitli kan testileri ile ölçülür.

İlaç kullanımının başlanmasının ardından geçen 10’uncu veya 12’nci günde ise, hCG veya GnRH Agonist (Çatlatma İğnesi) verilir. OPU, oosit toplama veya yumurta toplamı işlemi, büyümekte olan yumurtaların Çatlatma İğnesi veya diğer bir ismi ile ovulasyon tetiklenmesi sonrasında toplanmasıdır. Genel olarak; Çatlatma İğnesinden 34 ila 36 saat sonra gerçekleştirilmektedir. Bu noktada da zamanlamada hassas olunmalıdır. Zira; Tüp Bebekte Yumurta Toplama (OPU) işleminin erken veya geç yapılması durumunda ise birtakım riskler ile karşılaşılabilmektedir.

Yumurta Toplama İşlemi Nasıl Yapılır?

İlk olarak uygulandığı yıllarda, yaklaşık olarak 40 yıl önce, Laparoskopi metodu ile yapılmakta olan OPU, günümüzde transvajinal ultrason kullanılarak yapılır. Buna karşın; yumurtalıkların pelvis dışında olması gibi tehlikeli durumlarda doktor, işlemi transabdominal ultrasonografiyle yapması da uygun görebilir. Söz konusu işlem, ameliyathane koşullarında ve anestezi altında yapılır. İşlem yaygın olarak kullanılmakta olan transvajinal ultrasonla yapılıyorsa;

• Önce spekulum uygulaması ve sonra da steril bir solüsyon ile rahim ağzından vajinal bölge temizliği yapılır.
• Daha sonra yumurtalıklar, vajinaya yerleştirilmiş ultrason probu ile görüntülenir.
• Üstüne jel sürülmüş ve steril bir kılıf içerisinde bulunan ultrason probuna steril iğne kılavuzu da takılıdır.
• Söz konusu OPU işlemi, yaklaşık olarak 15 ila 30 dakika arasında tamamlanır.

Yumurta Toplama İşleminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Temel olarak; Tüp Bebekte Yumurta Toplama (OPU) tedavisi sürecinde dikkat edilmesi gerekli olan pek çok çeşitli nokta mevcuttur.

• Yumurta toplama işlemi, hasta aç ve susuzken gerçekleştirilmelidir. Bu sebeple hastanın, işlem öncesi en az 6 ila 8 saat süresince herhangi bir şey yiyip içmemiş olması gerekir. Ayrıca; bir gece önce tüketilen besinlerin de gaz yapıcı özellikte olmamasına dikkat edilmelidir.
• İşlemin yapılacağı merkeze; 30 ila 60 dakika öncesinde gelinmelidir.
• İşlem öncesi duş alınabilir, fakat herhangi bir kozmetik ürün kullanılmamış olmalıdır.
• İşlem transvajinal ultrason ile yapılıyorsa, yumurtalıklara daha kolay ulaşılabilmesi ve mesanenin göreceği zararın indirgenmesi amacıyla; işleme mesane boşken başlanır. Dolayısıyla hastaların, işlem öncesinde mesaneler boşaltılmış olmalıdır.
• Tüp Bebekte Yumurta Toplama (OPU) işlemi öncesinde cinsellikten uzak durulması elzem değildir. Fakat OPU, tüp bebek tedavisi kapsamında uygulanıyorsa sperm kalitesinin düşmemesi için en az 3 gün cinsellikten uzak durulmalıdır.
• Söz konusu işlemin yapılacağı merkez tarafından, işlem öncesinde yakın tarihli Hepatit ve HIV testlerinin ibraz edilmesinin isteneceği de unutulmamalıdır.

Temel olarak tüp bebek tedavilerinde; tüp bebekte sperm ve yumurtaların hazırlanması için aşamalar, oldukça önemli bir konumda kendisine yer bulmaktadır. Genel olarak söz konusu tüp bebek tedavisi;

• Yumurtalıkların uyarılması,
• Yumurta toplama süreci,
• Fertilizasyon süreci ve
• Gebelik testi olmak üzere dört farklı başlık altında incelenebilir.

Yumurtalıkların Uyarılması ve Yumurta Toplama Süreci

Tüp bebekte sperm ve yumurtaların hazırlanması için aşamalar için ilk adım yumurtalık uyarılmasıdır. Tedavinin bu ilk aşamasında, yumurtalıkların uyarılmasında yeterli sayıda döllenme yeteneği sahip olan yumurtaların elde edilmesi amaçlanır. Çünkü; birden fazla sayıda yumurta eldesi, çok daha fazla sayıda embriyo elde edilmesi ve bu embriyolar içerisinden de en kalitesinin seçilmesine olanak tanımaktadır. Bu durum, kaliteli embriyo transferi ile gebelik şansını da oldukça büyük ölçüde artırmaktadır.

Yumurtaların uyarılması ile belirli bir büyüklüğe erişmiş olan foliküller elde edildiği zaman, Çatlatma İğnesi yapılarak 32 ila 36 saat sonrasında yumurta toplama işlemi uygulanır. Yumurta toplama işlemi, vajinal ultrason işlemi ile yumurtalığın içine iğneyle girilerek yumurta içeren foliküllerin boşaltılmasıdır. Söz konusu bu işlem, lokal veya genel anestezi ile yapılır ve yumurta toplama işlemi, yaklaşık olarak 10 ila 15 dakika arasında sürer.

Fertilizasyon ve Gebelik Testi Süreci

Fertilizasyon sürecinde alınan yumurta hücreleri, hemen laboratuvara gönderilir ve her bir yumurta, olgunlaşma açısından incelenir. Kadının yumurtalarının toplandığı sırada, erkekten de sperm alınır. Elde edilen spermlerin sıvılaşması beklenir ve spermler, şekil ve hareketlilik bakımından incelenir. Yumurta ve spermlerin hazırlanmasının ardından fertilizasyon işlemine geçilir ve bu amaçla iki farklı yol izlenebilir.

• İzlenen ilk yolda; sperm ve yumurtalar bir araya bırakılır. Her bir yumurta hücresi için de yaklaşık olarak 20 bin sperm kullanılır ve söz konusu spermlerin yumurtaları döllemesi beklenilir.
• İkinci yolda ise; yumurtanın döllenmesinde ICSI (Mikroenjeksiyon) yöntemi kullanılır. Genel mikroenjeksiyon işleminde; meni spermi veyahut azospermi (Menide sperm bulunmaması) halinde testisten MESA, PESA ve TESE yöntemi ile elde edilen spermler de kullanılabilir.

Embriyo transferi işlemi sonucunda da gebelik testi uygulanır. Tüp bebekte sperm ve yumurtaların hazırlanması için aşamalar kapsamında oldukça önemli bir konumda yer alan gebelik testi, embriyo transferinden 12 gün sonra; önce idrarda, sonra da kanda (Beta hCG) olmak üzere uygulanır. Kanda yapılan testin sonucuna göre de gebelik olup olmadığı belirlenir. Testi pozitif çıkanlara ise, 2 gün sonra tekrardan kanda gebelik testi uygulanır. Söz konusu iki testin sonuçları arasındaki ilişki değerlendirilir ve gebeliğin sağlıklı olup olmadığı hakkında karar verilir. Bu hastalar da iki hafta sonra ilk gebelik ultrasonu için tekrar merkeze gelir ve bu ilk ultrason sonucunda rahimde gebelik kesesi olup olmadığına bakılır.

Tüp bebekte tedavisi çeşitli aşamalara sahiptir ve bu aşamaların sonuncusu embriyo transferidir. Embriyo transferinden bir süre sonra tüp bebekte gebelik testi uygulanır ve tedavinin sonucu öğrenilir. Anne baba adayının tüp bebek tedavisi sırasında en heyecanlı oldukları anlardan birisi gebelik testidir ve böylece tedavinin başarılı olup olmadığı anlaşılır.

Tüp bebek tedavisinin son aşamasını tamamlayanların gebelik testi sonucunu hemen öğrenmek istemesi oldukça doğaldır. Fakat sonuç için yaklaşık 2 hafta beklemek gerekir. Bunun nedeni biyolojik esaslara ve hamilelik testlerinin çalışma mantığına dayanır. Hamilelik testi vücuttaki beta hCG miktarını ölçer. hCG, embriyonun trofektoderm hücreleri tarafından üretilmektedir. Fakat embriyonun rahme yerleşiminden sonra tespit edilebilir miktarda üreme olur. Yerleşme, transferden 3-8 gün sonra olur ve bu da hCG’nin kan dolaşımında tespit edilebileceği manasına gelir.

Hamilelik ilerledikçe vücuttaki hCG miktarı artar. Yumurtlamadan 10 gün sonra hCG ölçümü yaklaşık 25 mIU olur. 12 gün sonra 50 mIU’ya, iki hafta sonra da 100 mIU’ya çıkar. Her kadında bu miktar değişebilir.

Sağlıklı bir hamilelikte hCG seviyesi belirli aralıklarla artacaktır. Bu yüzden 48-72 saat sonra kan testinin tekrarlanması önemlidir. Tüp bebekte gebelik testi sonucu düzenli olarak artmış testler normal bir hamileliğin işareti olacaktır. Test sonuçlarının pozitif ve normal olması halinde artık ultrason takibine geçilir.

Tüp Bebekte Gebelik Testiyle Alakalı Bilinmesi Gerekenler

Tüp bebekte gebelik testi ile alakalı başlıca hususlar şunlardır:

• Planlanan gebelik testi günü vajinal kanama olup olmamasından bağımsız değerlendirilmeli, gebelik testi yapılmalıdır.
• Kimi zaman ilk gebelik testi ve tekrar testleri güven verici olmayabilir. Bu durumda test üçten fazla tekrar edilir.
• Gebelik testi sonucu 1500-2000 IU/L üzerine çıktığında ancak vajinal ultrasonografi ile gebelik kesesine bakılabilmektedir. Bu değer altında kese görülmeyecektir.

Tüp Bebekte Gebelik Belirtileri Ne Zaman Görülür?

Tüp bebekte gebelik testi ile birlikte en çok bahis mevzu olanlardan birisi de gebelik belirtileridir. Kimi kadınlar gebelik testi yapılmasa dahi hamileliğe dair belirtilerin meydana geldiğini ifade etmektedirler. Bunun nedeni tüp bebek tedavilerinde hamilelik belirtilerinin karmaşık, çoğu zaman da yanıltıcı olmasıdır.

İmplantasyon sebebiyle ya da tedavinin bir yan etkisi olarak hafif kanama veya lekelenme olabilir. İmplantasyon sırasında ortaya çıkabilecek semptomlardan biri diğeri kramptır. Yumurtalıkların etrafında sıvı birikmesinden kaynaklı pelvik rahatsızlıklar şişkinliğe, hassasiyete, kramplara sebep olabilir. Yorgunluk, mide bulantısı gibi semptomlar ise hem geçirilen tüp bebek döngüsüyle hem de hamilelikle alakalı olabilir. Ortaya çıkan değişiklikler hamileliğin bir işareti olabileceği gibi herhangi bir belirti yaşamayan kadınlar da hamile olabilir.

Novaart Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi olarak uzman ekibimizle birlikte süreci en iyi şekilde yönetiyor, aynı zamanda psikolojik olarak da rahatlamanız adına çaba sarf ediyoruz. Adım adım takip ederek hayalinizin gerçekleşmesine yardımcı oluyoruz.

Tüp bebek tedavisi oldukça yaygınlaşmıştır ve doğal yollarla çocuk sahibi olamayan çiftler tüp bebek tedavisiyle çocuk sahibi olabilmektedir. Fakat her tedavi başarıya ulaşamamaktadır. En yaygın tüp bebek tutmama nedenleri ise şunlardır:

• Kadın Yaşı: Kadının yaşı tedavide önemli bir unsurdur. Kadın ne kadar genç ise yumurta rezervi o kadar korunaklı olmakta ve üretilen yumurtanın sağlıklı olma şansı yükselmektedir. Bu nedenle 38 ve 40 yaş sonrasında tutma ihtimali düşmeye başlamaktadır.
• Kadının Yumurtalık rezervi: Rezerv düşüklüğü tutmama nedenlerinden bir diğeridir.
• Sperm Kalitesi: Mikroenjeksiyonda kullanılacak sperme karar verilirken sadece motilite ve morfoloji baz alınır. DNA’sına bakılamaz. DNA’sına bakılması kimyasal embriyolara zarar verebilir. Sperm kalitesinin yüksek olması başarı şansını arttır.
• Embriyo Kalitesi: Transfer yapıldığı günkü embriyo kalitesi gebelik oranı açısından son derece önemlidir. Embriyo transferi yumurta toplamadan 3-5 gün sonra yapılır. Embriyo kalitesinde laboratuvar da önemli bir etkendir.
• Uygun Rahim içi Ortam: Rahimde yer alan ve rahim iç duvarına baskı yapan myoma uter, veya endometrial polip gebelik oranını negatif etkiler.
• Hidrosalpenks varlığı: Tüpün içinde birikebilen sıvı rahim içine akarak gebelik oranını düşürebilir.

Tüp Bebek Tutmazsa Ne Olur?

Tüp bebek tutmama nedenleri ile birlikte bir tüp bebek tutmazsa ne yapılır konusuna da değinmekte fayda var. Eğer tüp bebek tedavisinde gebelik elde edilemedi ise detaylı bir durum değerlendirmesi yapılır. Uygulanan yumurtalık uyarım protokolüne göre yanıt değerlendirilir. Yeni bir deneme öncesinde yapılması gereken tetkiklerin olup olmadığı saptanır. Ardından yeniden bir uygulama planlanır.

Çiftin dondurulmuş halde bulunan bir embriyosu varsa o embriyonun nakli için donma çözme uygulamasının planı yapılır. Kaliteli embriyoya rağmen gebelik meydana gelmediyse çiftlere kromozom analizi yapılabilir. Bazen de eğer tüplerde hidrosalpenks, yani içi sıvı dolu tüp şüphesi varsa HSG filmi çekilebilir. Bu durum nasir ortaya çıkar.

Tüp Bebek Tutma Şans Nasıl Arttırılır?

Tüp bebek tutmama nedenleri ile birlikte tüp bebek tedavisinin tutma şansını arttırmak için de yapılması gerekenler vardır. Başarı şansını arttırmak için tedavi öncesinde çiftlerin detaylı olarak değerlendirilmesi ve çiftlere özel bireyselleştirilmiş tedavi şeması oluşturulmalıdır. Bu sayede başarı oranı arttırılır.

Tüp bebek tutmama nedenleri arasındaki faktörlerden birisi hidrosalpenks olabilmektedir ve bunun olmadığından emin olunmalıdır. Rahim içinde embriyonun tutunma ihtimalini azaltabilecek myma uteri veya endometrial polip olmadığından emin olunması gerekmektedir. Mutlaka uygun yumurtalık uyarımın yapılmalıdır. Doğru zamanda çatlatıcı iğne uygulanmalıdır. Laboratuvar ortamındaki ısı, nem ve gaz oranları ideal düzeyde tutulmalıdır.

Malzeme kalitesinden kesinlikle ödün verilmemelidir. Son aşamada embriyo transferinin nazik ve usulünce yapılması gerekmektedir. Bütün bunlar tutma şansını arttıracaktır. Novaart Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi olarak bireyselleştirilmiş tedavi planlaması yapıyor, en iyi malzemeler ve en iyi koşullarda tedavilerimizi gerçekleştiriyoruz.