Endometriozist Hastalığında İlaç ve Cerrahi Tedaviler

Endometriozist hastalığı hem dünyada hem de ülkemizdeki kadınlarda çok sık rastlanmaktadır. Teşhis edilmesi de oldukça zor bir hastalıktır. Aynı zamanda çikolata kisti olarak adlandırılan endometriozist, her 10 kadından 1’inde görülmekte ve yaygınlığı artmaktadır.

Bazı hastalarda endometriozist hiçbir belirti vermeden ilerleyebildiği gibi bazı hastalarda şiddetli şikayetlere neden olabilmektedir. Hastanın rutin bazı kontrollerinde yumurtalıklarda çikolata kisti olarak veya bağırsağı döşeyen zarlar üzerinde ya da rahmin arka tarafındaki bağırsaklarda nodüler lezyon olarak endometrioziste rastlanabilmektedir.

Hastalıklı dokular çoğunlukla yumurtalıklarda bulunmaktadır. Fakat şu noktalar üzerinde de yer alabilmektedir:

• Fallopian tüpleri
• Mesane
• Vajina
• Vajina ve rektum arasındaki iç alan
• Rahmin dış çevresi
• Rahmi destekleyen bağlar
• Bağırsaklar
• Kasık boşluğun çevreleyen sınırlar
• Karın ameliyatından kalma skarlar

Endometriozist hastalığı yakalanmış kişilerin hayatını büyük oranda zorlaştırabilmektedir. Ayrıca hastalığın neden olduğu şikayetler diğer jinekolojik rahatsızlıklarla benzerlik gösterdiğinden doğru teşhisin konulması ve tedavi uygulama süreci de uzayabilmektedir. Kişide endometriozist varlığı beklenmeyen belirtiler gösterebilmekte, aşırı yorgunluk, yapılan işe odaklanamama bunlardan bazılarıdır.

Endometriozist Hastalığının Tedavisi

Endometriozist hastalığının tedavisi hastalığın yaygınlığına, seviyesine, bulgularına, gebelik düşünülüp düşünülmesine göre farklılık arz etmektedir. İlaç tedavisi, ameliyat ya da her ikisi birlikte uygulanabilmektedir. Eğer gebelik planı varsa yaş ve yumurtalık kapasitesi değerlendirildikten sonra tedavi planı yapılmaktadır. Kim, hangi tedavinin, ne kadar süreyle uygulanacağı hastaya göre değişmektedir.

Bazı endometriozist durumlarında cerrahi yönteme tedavi edilmektedir. Süreklilik gösteren ve ilaç tedavisine cevap vermeyen ağrı yakınması olması halinde, mevcut hayat fonksiyonları kısıtlanan, ağır bulguları olan hastalarda cerrahi yöntemler kullanılmaktadır. Ayrıca endometriozis doku tanısının gerekli görüldüğü durumlarda, bağırsak ya da idrar yolları tıkanıklığının olduğu durumlarda cerrahi tedaviye başvurulabilmektedir.

Endometriozist tedavisinde ameliyat yapılacaksa ilk tercih kapalı yöntem, yani laparoskopi olmaktadır. Laparoskopide ameliyat göbek deliğinden girilen bir kamera ile 0,3 – 1 santimetrelik kesi alanlarından yapılmaktadır. Ciltte daha küçük kesiler olması hastanın daha hızlı iyileşmesine, ameliyattan sonra daha az ağrı hissetmesine, daha az ilaç kullanımı gerekmesine, hastanede kalış süresinin kısalmasına olanak sağlamaktadır. Bu nedenle de kapalı cerrahi ameliyat açık ameliyata nazaran daha çok tercih edilmektedir.

İlaç tedavisine dirençli ağrıları olan endometriozist hastalarında kapalı ameliyat esnasında karın zarı tutulumu olabilmektedir. Bu durumda karın zarı üzerindeki odaklar çıkarılarak ya da yakılarak tedavi uygulanmaktadır.

Endometriozist Hormon Tedavisi

Endometriozist tedavisi sırasında hormon takviyesi ile endometrial doku kalınlaşması yavaşlatılabilir ve yeni endometrial doku oluşumunun önüne geçilebilir. Kalıcı bir çözüm olmayan hormon tedavisinde tedavi bırakıldıktan sonra belirtiler geri gelir.

Eğer çocuk isteği varsa kadınlarda hormon tedavisi uygulanmaz. Cerrahi tedavi tercih edilir. Ayrıca endometriozist belirtilerini kontrol altına almada yaşam tarzının ve beslenmenin de etkisi vardır. Merkezimizde hastalarımız için en ideal tedavi süreci hayata geçirilmektedir.

Endometriozis Tanısı ve Nedenleri Nelerdir?

Endometriozis, endometriyumun, yani rahim ya da rahim içini kaplayan dokunun rahim dışında bulunduğu bir hastalık türüdür. En çok alt karın ya da pelviste rastlanılır. Fakat vücudun herhangi bir yerinde de çıkabilir.

Alt karın ağrısı, adet dönemlerinde ağrı, cinsel ilişki sırasında ağrı, hamile kalma güçlüğü gibi semptomlar gösteren endometriozis kimi kadınlarda bir belirti de oluşturmayabilmektedir. Üreme çağındaki kadınların yüzde 10’unda endometriozis bulunmaktadır. Fakat teşhisin endometriozis lezyonlarını görselleştirmek ve biyopsi yapmak için laporoskopi gerektirdiğinden gerçek prevelans bilinmemektedir. Laparoskopi göbek deliğinden kamerayla karın içine bakılan bir ameliyattır.

Pelvik ağrı sebebiyle ameliyat olan kadınların yüzde 10 – 32’sinde, kısırlık sebebiyle ameliyat olan kadınların da yüzde 50’ye yakınında endometriozise rastlanmaktadır. Endometriozis dönemlerine başlamadan önce kadınlarda nadiren ortaya çıksa da genç kadınların yarıya yakınında pelvik ağrı ve ağrılı dönemlerde endometriozis görülebilmektedir.

Endometriozis Tanısı Nasıl Konur?

Endometriozis tanısı için doktor hasta şikayetlerine ve tıbbi geçmişine dair sorular sorar. Endometriozisin fiziksel sonuçlarını kontrol etmek için başlıca şu testler yapılır:

• Pelvik muayene: Pelvik, yani jinekolojik muayene üreme organlarında yer alan anormallikleri saptamada olduğu gibi endometriozise bağlı kistik yapıları saptamada da kullanılabilmektedir.
• Ultrason: Ultrason sayesinde vücudun iç organları görüntülenir. Yüksek frekanslı ses dalgaları sayesinde görüntüleri yakalamak için dönüştürücü adı verilen bir aygıt vajinaya ya da karna yerleştirilir. Üreme organlarının en iyi biçimde görüntülenebilmesi için her iki ultrason incelemesi de uygulanabilir. Standart bir ultrason ile endometriozis tanısı koymak mümkün olmayabilse de eğer hastada endometriozis ile ilişkili kistler oluşmuş ise bunlar USG ile tespit edilebilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme: MRG olarak adlandırılan uygulama, organ ve dokuların detaylı görüntülerini elde etmek için manyetik alan ve radyo dalgaları kullanır. Bu görüntüleme tanı koymaya ve cerrahi planlama yapmaya yardımcı olur. Rahim dışına yerleşmiş endometrial dokuların yerleri ve büyüklükleri hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olunur.
• Laparoskopi: Genel anestezi altında, göbek deliği yakınından açılacak küçük bir kesi kanalıyla karın içine girilir. İşlem, laparoskop adlı, ucunda ışıklı kamera yer alan ince bir tüp aracılığıyla gerçekleştirilir. Rahim dışına konumlanmış endometriyal dokular bu yöntemle aranır ve endometrial implantların yeri, kapsamı ve büyüklüğü hakkında fikir sahibi olunur. Gerek görülürse daha ileri testler için doku örneği alınabilir. Laparoskopi esnasında endometriozis odaklar çıkarılarak tedavi tek bir ameliyatla bitirilebilir.

Endometriozis Nedenleri Nelerdir?

Endometriozis nedenleri tam olarak tespit edilebilmiş değildir. Bazı teoriler oluşmuş olsa da farklı faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı da düşünülmektedir. Genetik faktörler nedenlerden birisi kabul edilmekte ve aile içinde aktarılma eğilimi bulunmaktadır. Ayrıca ters yöne menstrüasyon olması, bağışıklık sisteminin zayıf olması, kan dolaşımı veya lenfatik sistem yoluyla endometrium hücrelerinin vücuda yayılması başlıca nedenlerdir.

Endometriozis Nedir?

Endometriozis kadınlarda sık rastlanan bir tür hastalıktır. Çikolata kisti olarak da adlandırılan endometriozis her ay kalınlaşır ve gebelik oluşmaz ise kanamayla atılır. Rahim içi duvar tabakalarının rahim dışı bölgelere yerleşmesiyle oluşur.

Endometriozis ömür boyu sürecek bir yönetim planı gerektirir. Tıbbi tedavi ön planda tutularak tekrarlanan cerrahi girişimlerden kaçınılması gereken kronik bir rahatsızlıktır. Endometriozis görülme sıklığı ve risk grupları en çok akla gelen konulardan birisi olup doğurgan yaştaki kadınların yüzde 10-17’si, kronik pelvik ağrısı olan kadınların yüzde 35-60’ı endometriozisten etkilenmektedir. Risk grubunda olanlar şu şekilde sıralanabilir:

• Birinci derece akrabalarında endometriozis olanlar,
• Rahimde yapısal anormalliğe sahip olanlar,
• Hiç doğum yapmayan ya da ilk doğumunu 30 yaşından sonra yapanlar,
• Menopoza geç yaşta girenler ya da ilk adetini erken yaşta olanlar,
• Adet döngüsü 27 gün ya da daha kısa sürede olanlar, yoğun âdet kanaması geçirenler,
• Çok zayıf kadınlar,
• Asya kökenli ve beyaz ırk kadınlar.

Endometriozis Risk Grupları Kimlerdir?

Rahim içini döşeyen endometrium tabakası rahim dışında başka bir bölgede büyüdüğü taktirde gelişen ve sıklıkla ağrılı seyreden rahatsızlığa endometriozis adı verilir. En çok yumurtalıklar, fallop tüpler ve pelvisi örten dokuda rastlanır. Dünya genelinde üreme çağındaki kadınların yaklaşık 176 milyondan fazlasını etkileyen bir hastalık olsa da endometriozisin bilinirliği oldukça düşüktür. Özellikle 30’lu ve 40’lı yaşlardaki kadınlarda rastlanmaktadır.

Endometriozis hastalığının neden kaynaklandığı tam olarak tespit eidlebilmiş değildir. Ancak nedene yönelik bazı teoriler geliştirilmiştir. Buna göre endometriozis nedenleri başlıca şunlardır:

• Genetik faktörler: Araştırmalara göre hastalık aile içinde aktarılma eğilimindedir. Bazı etnik grupları da diğerlerinden daha fazla etkilemektedir. Kişinin ailesinde endometriozis varsa bu kişide diğerlerine nazaran endometriozis rastlanma riski daha yüksektir.
• Ters yöne menstrüasyon: Afet kanamasıyla rahmi döşeyen endometrium dokusu vajina yoluyla vücuttan uzaklaştırılır. Geriye doğru kanama olması halinde endometrial doku fallop tüplerinden karın boşluğuna akar. Buradaki organlara yerleşmesiyle de endometriozis oluşur.
• Bağışıklık sistemi problemleri: Bağışıklık sistemi vücudun hastalıklara karşı direncini belirler. Bağışıklık sisteminin zayıf olması halinde vücudun hastalık ve enfeksiyonlara karşı doğal savunmasında sorunlar olur. Bu da endometriozis ile sonuçlanabilir.
• Lenfatik sistem: Lenfatik sistem ya da kan dolaşımı ile endometrium hücrelerinin vücudun farklı yerlerine yayılmasına ve çeşitli organlara yerleşmesine neden olabilir. Lenfatik sistem aynı zamanda bağışıklık sisteminin bir parçası olup bir dizi salgı bezi ve tüpten oluşmaktadır.

Endometriozis Belirtileri Nelerdir?

Söz konusu teorilerin hiç birisi endometriozis hastalığının neden oluştuğunu tam olarak açıklayamamakta, araştırmalar sürmektedir. Farklı faktörlerin kombinasyonu da endometriozisin nedeni olabilmektedir. Adet dönemleri çok ağrılı geçiyorsa, ilişki sırasında ağrı oluyorsa, idrara çıkma sırasında ağrı oluyorsa, büyük abdest sırasında ağrı oluyorsa, zaman zaman aşırı kanama yaşanıyorsa endometriozisten şüphelenilerek kurumumuza başvurulmalıdır.

Kadınlarda kanser hastalıklarının tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları ile radyasyon (ışın) tedavisi yumurtalık dokusunda tahribat yaparak erken menopoza sebep olmaktadır. Bu nedenle kadın doğum doktorları kemoterapi ve radyoterapi alacak hastalar için fertilite (üreme) koruyucu işlemleri çözüm olarak sunmaktadır. Ayrıca yumurtalık rezervi azalmış hastalarda da fertilite koruyucu işlemler yapılmaktadır.

Hastanın yaşına cinsel olarak aktif olması ve partnerinin bulunup bulunmaması gibi pek çok faktöre bağlı değişen fertilite yani üreme koruyucu işlem seçenekleri olmakla beraber en doğru tercihi kadın doğum doktorları hastanın durumuna ve hikayesine göre sunacaktır. Ankara da bulunan ve en iyi doktorları bünyesinde barındıran Novaart tüp bebek merkezimizde etkin dondurma (vitrifikasyon) metotları ile bu kapsamda başarı şansımız artmaktadır.

4 farklı seçenekle dondurma işlmeleri yapılabilir.

Yumurtalık Dokusu Dondurulması

Yumurta hücresi dondurmaya göre daha az tercih edilmektedir Özellikle ergenlik çağı öncesi kız çocuklarında tüp bebek yaparak yumurta toplanmasının zorlukları göz önüne alındığında kanser tanısı alIP over rezervine toksik tedavi planlanan ergenlik öncesi kız çocuklarına öncesinde yumurta dokusu dondurulması planlanabilir.

Yumurta (OOSİT) Dondurma

Genç adelosan hastalar ile erişkin dönemde eşi ya da partneri olmayan hastalar için planlanabilir. Yumurta dondurma için klasik tüp bebek uygulaması yapılır ve elde edilen uygun yumurtalar dondurulur. Modern tıptaki uygulamalar nedeni ile bu olgularda 2.5-3 haftalık süreç yumurtalıkların uyarılması ve toplanması için yeterli olabilmektedir.

Embriyo Dondurma

Eğer hastanın eşi varsa ve kanser tedavisi öncesi yeterli zamanı varsa embriyo dondurma en başarılı tedavi şeklidir. Kanserin türüne ve tedavi seçeneğine göre planlama yapılır.

Sperm Dondurma

Kemoterapi ve radyoterapi gibi sperm hücrelerine zarar verebilecek tedaviler öncesinde; üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar (testislerin alınması ve benzeri) öncesinde; cerrahi yöntemlerle sperm elde edilmesi durumunda, ağır sperm sayı düşüklüğü varlığı (daha ileride hiç sperm bulunamaması riskini önlemek için) gibi durumlarda hastalar için sperm dondurma planlanabilir.

NOVAART Tüp Bebek Merkezinde ise bebek sahibi olmak isteyen çiftlere klinik değerlendirmeye göre en iyi ve güncel bilgilerle donanımlı ve tecrübeli tüp bebek uzmanları tarafından en uygun tedavi seçenekleri sunulmaktadır.

Çikolata kisti yani endometrioma, normalde sadece rahim içinde bulunan; adetten sonra kalınlaşarak bebeğin yerleşmesini sağlayan ve gebelik oluşmadığında her adet döneminde atılan endometrium dokusunun yumurtalıklarda bulunması; aynı şekilde adet gibi kanamalara yol açarak yumurtalık içinde koyu eski kahve renkli kan birikmesi sonucu kiste dönüşür. Bu kistler içindeki sıvı erimiş çikolataya benzediği için çikolata kisti (endometrioma) diye adlandırılır.

Çikolata kistleri fonksiyonel basit kistlerin aksine kendi kendine gerileyip kaybolmazlar. Endometriozis hastalığı olan kadınların yaklaşık %10 unda görülmektedir. Yani her endometriozis hastalığı olan kadında çikolata kisti olmak zorunda değildir.

Çikolata kisti olan kadınlarda bazen hiçbir semptom olmayabilirken; ağrı ve infertilite semptomlar arasında en sık görülenleridir.

Çikolata kisti tanısında jinekolojik muayene ve ultrasonografik inceleme yardımcı olmaktadır. Ayırıcı tanıyı yapabilmek adına ise transvajinal ultrasonografi kadın doğum uzmanları tarafından önerilmektedir.

Çikolata kisti saptanan hastada ağrı şikâyeti ön planda ise laparaskopik (kapalı) ameliyat önerilebilir. Herhangi bir şikâyeti olmayan ve muayene sırasında tesadüfen çikolata kisti saptanan hastaları bir süre takip etmek önerilmelidir. Ameliyat kararı verilen hastalarda mutlaka yumurtalık rezervi değerlendirilmeli; AMH ölçümü yapılmalı ve akabinde yumurta rezervi düşük ve infertil hastalarda mümkün olduğunca ameliyattan kaçınılmalıdır.

NOVAART Tüp Bebek Merkezi Ankara’da infertilite (kısırlık) sorunu yaşayan çiftler için klinik değerlendirmeye göre en iyi ve güncel bilgiler doğrultusunda tecrübeli tüp bebek uzmanları tarafından en uygun tedavi yöntemleri sunulmaktadır.